ΕΔΩ ΤΑ ΛΕΜΕ

Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου 2010

Πού οφείλεται η σημερινή κατάσταση του ΙΚΑ

ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΗΝ....



Του Γεωργιου Mεργου*

Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο νέες διοικήσεις δημοσίων φορέων, με την ανάληψη των καθηκόντων τους, να πέφτουν στην παγίδα της απαξίωσης όλων των προηγουμένων προσπαθειών και βελτιώσεων και να υποκύπτουν στον πειρασμό της θριαμβευτικής δήλωσης ότι θα ανατρέψουν τα πάντα και θα λύσουν όλα τα προβλήματα. Δηλώσεις όπως «δεν δουλεύει τίποτα», «δεν υπάρχει σάλιο», «θα αρχίσουμε από την αρχή» κ.λπ., δεν είναι εποικοδομητικές, αλλά συγκρουσιακές. Πρώτον, γιατί η διοίκηση έχει συνέχεια και η προσπάθεια αλλαγής συχνά χρειάζεται χρόνο που διανύεται από πολλές διοικήσεις για να ολοκληρωθεί και δεύτερον, γιατί τέτοιες δηλώσεις στοχεύουν περισσότερο στην εικόνα και το θυμικό παρά στην ουσία. Το ζήτημα είναι εξόχως πολιτικό, γιατί αποδεικνύει έλλειψη κοινωνικής ωριμότητας και πολιτικού πολιτισμού στη χώρα μας, εκτρέφει δε κοινωνικές συγκρούσεις και αντιθέσεις, που ούτε αναγκαίες ούτε χρήσιμες είναι. Δηλώσεις που διεκτραγωδούν τη σημερινή κατάσταση στο ΙΚΑ, αποδίδοντάς την στις προηγούμενες διοικήσεις, διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Δύο παραδείγματα και μία διαπίστωση αρκούν.
Πρώτον, η πλήρης εξάπλωση του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ) του ΙΚΑ ετέθη ως στόχος από προηγούμενες διοικήσεις και είναι διαθέσιμη σήμερα. Το έργο αυτό παρέχει τη δυνατότητα ελέγχου των δαπανών, ουσιαστική αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής, επιτάχυνση απονομής συντάξεων, καλύτερη εξυπηρέτηση του ασφαλισμένου, άμεση έκδοση της ασφαλιστικής ενημερότητας. Σημειωτέον ότι ο σχεδιασμός του άρχισε το 1992, η υλοποίησή του ξεκίνησε το 1999 και το 2007 δεν είχε ολοκληρωθεί ούτε η Α΄ Φάση (η εξάπλωσή του ήταν περίπου στα μισά υποκαταστήματα και παραρτήματα). Τον Σεπτέμβριο του 2007 τέθηκε ο στόχος «010110», δηλαδή η πλήρης εξάπλωση του ΟΠΣ (Α΄ και της Β΄ φάσης) μέχρι 31-12-2009, ώστε όλες οι ασφαλιστικές υπηρεσίες να είναι on line και το ΙΚΑ να λειτουργεί με σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα. Ο στόχος κοινοποιήθηκε στο προσωπικό με συναντήσεις διευθυντών απ’ όλη την Ελλάδα και όλο το προσωπικό του ΙΚΑ πίστεψε και δούλεψε για την προσπάθεια αυτή. Ο στόχος αυτός ήταν ο κύριος άξονας του «Επιχειρησιακού Σχεδίου» που εγκρίθηκε από το Δ.Σ. και υποβλήθηκε στο υπουργείο τον Δεκέμβριο του 2007. Στα μέσα του 2010 ο στόχος έχει επιτευχθεί σχεδόν κατά το 98% και οι υπάρχουσες μικρές ελλείψεις οφείλονται στην αδυναμία εξεύρεσης κατάλληλων υπαλλήλων - εκπαιδευτών λόγω έλλειψης προσωπικού. Πρέπει επίσης να αναγνωρισθεί ότι μεγάλη αλλαγή για το ΙΚΑ, που συνδέθηκε με την εισαγωγή του ΟΠΣ, ήταν η μετατροπή των ενσήμων σε ηλεκτρονική μορφή το 2002 και η εφαρμογή της ηλεκτρονικής υποβολής της Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης (ΑΠΔ).
Δεύτερον, η εφαρμογή της ηλεκτρονικής επεξεργασίας των συνταγών (σκανάρισμα) για τον έλεγχο της συνταγογράφησης, με στόχο τη δημιουργία του προφίλ του γιατρού και του ασφαλισμένου, στην οποία πολλές ελπίδες έχει αποθέσει η πολιτική ηγεσία για τη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης, σχεδιάστηκε, προωθήθηκε, προκηρύχθηκε, ανατέθηκε και μπήκε σε δοκιμαστική λειτουργία, παρά τις μεγάλες αντιδράσεις που αντιμετώπισε από προηγούμενες διοικήσεις. Ομολογουμένως, η προσπάθεια αυτή πήρε πολύ χρόνο για να ολοκληρωθεί, αλλά αυτό οφείλεται σε δυσκαμψίες της δημόσιας διοίκησης, που καμιά διοίκηση του ΙΚΑ δεν μπορούσε να ξεπεράσει. Επίσης, η προκήρυξη, η αξιολόγηση και η ανάθεση του έργου πήραν πάνω από ενάμιση χρόνο αφού σε κάθε στάδιο του διαγωνισμού υπήρξαν κωλυσιεργίες, ενστάσεις και προσφυγές κατά των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης στο Συμβούλιο της Επικρατείας, τις οποίες σημειωτέον όλες κέρδισε το ΙΚΑ. Σήμερα η Διοίκηση έχει στη διάθεσή της ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο, κυρίως λόγω της εμμονής και επιμονής προηγουμένων διοικήσεων στον στόχο αυτό, με την αξιοποίηση του οποίου μπορεί να μειώσει σημαντικά τη φαρμακευτική δαπάνη, αντιμετωπίζοντας τη διαφθορά. Βεβαίως οι δυνατότητες του ΙΚΑ για έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης θα ήταν ακόμη μεγαλύτερες αν είχε υιοθετηθεί η ηλεκτρονική υποβολή των συνταγών των φαρμακείων, έργο του οποίου οι προδιαγραφές είχαν αποσταλεί στο υπουργείο από προηγούμενη διοίκηση και την πιλοτική εφαρμογή του οποίου αρνήθηκαν σε διαβουλεύσεις με την τότε διοίκηση τρεις φαρμακευτικοί σύλλογοι σε επίπεδο νομού.
Και μια διαπίστωση. Αναμφίβολα το ΙΚΑ αντιμετωπίζει σήμερα πολλά προβλήματα που μεταξύ άλλων έχουν ως αιτία το ξεπερασμένο θεσμικό πλαίσιο (τα ανωτέρω παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά), τις ελλείψεις των υποδομών και διαδικασιών, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του διοικητικού προσωπικού και μια σειρά από άλλους παράγοντες που διαιωνίζονται παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες προηγούμενων διοικήσεων. Για παράδειγμα, τι είδους έλεγχος εσόδων μπορεί να γίνει από υπαλλήλους πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (40% και 30% του συνόλου αντίστοιχα), χωρίς μάλιστα την ύπαρξη κατάλληλων διαδικασιών; Σημειωτέον, ότι επί συνόλου 9.500 περίπου διοικητικών υπαλλήλων του ΙΚΑ σήμερα, οι 4.500 περίπου (ναι 4.500) διορίσθηκαν κυριολεκτικά σε μια νύχτα, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο προσόντων, 45 ημέρες προ των εκλογών του 1985 και άλλοι 1.800 περίπου το 1988-9, σήμερα δε ουσιαστικά στελεχώνουν όλα τα Υποκαταστήματα του ΙΚΑ. Επίσης, πρέπει να γίνει σαφές ότι η σημερινή οικονομική δυσχέρεια του ΙΚΑ οφείλεται κυρίως στην υστέρηση των εσόδων, λόγω οικονομικής ύφεσης, και στην ανελαστικότητα των δαπανών. Με τα έσοδα του ΙΚΑ να συσχετίζονται σχεδόν απόλυτα με την πορεία του ΑΕΠ, η προβλεπόμενη υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 4% το 2010 συνεπάγεται τουλάχιστον αντίστοιχη μείωση των εσόδων του ΙΚΑ, όταν οι δαπάνες, ιδιαίτερα για υγειονομική περίθαλψη τρέχουν, κατά την εκτίμησή μου, με ρυθμό τουλάχιστον 5%. Αυτό θα δημιουργήσει, εκτιμώ, στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2010 ένα έλλειμμα τουλάχιστον 10 ποσοστιαίων μονάδων, που μεταφράζεται σε προϋπολογισμό 15 δισ. ευρώ, σε έλλειμμα τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ. Αυτό δεν έχει να κάνει καθόλου με τις προηγούμενες διοικήσεις, αλλά με την ύφεση της οικονομίας σήμερα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι η αύξηση των εσόδων του ΙΚΑ ήταν 10,2% το 2007 και 6,3% το 2008, ποσοστά σημαντικά υψηλότερα από τον ρυθμό αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, με αποτέλεσμα η εκτέλεση του προϋπολογισμού τα έτη αυτά να είναι πλεονασματική. Επιπλέον, οι διαθέσιμες σήμερα πολύ ικανοποιητικές υποδομές πληροφορικής, για τις οποίες αγωνίσθηκαν προηγούμενες διοικήσεις, προσφέρουν πολλές δυνατότητες για αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής και μείωση των δαπανών, καθώς και για την εξυπηρέτηση του ασφαλισμένου, όπου πρέπει να κριθούν τα αποτελέσματα της σημερινής ηγεσίας.




* Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην διοικητής του ΙΚΑ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: